Αναλογίζομαι, γιατί προσπαθούμε, εμείς οι κάτοικοι, να αλλάξουμε την ιστορία και την φυσιογνωμία της Ελευσίνας ή μήπως επιβάλλεται να ξεχάσουμε και την ιστορία και την φυσιογνωμία της;
Η Ελευσίνα είναι παραλιακή πόλη. Ένα χωριό ψαράδων ήταν. Και με το ψάρεμα έβγαζαν το ψωμί τους πολλές οικογένειες μέχρι πρόσφατα.
Η Ελευσίνα δεν έχει πρόσβαση στην θάλασσα, δεν έχουμε βόλτα στην παραλία, δεν έχουμε μαγαζιά «δίπλα στο κύμα». Έχουμε όμως ναυάγια και παροπλισμένα πλοία. Αρχίζουμε και ξεχνάμε ή δεν θυμόμαστε καθόλου τις παραλίες μας, τα μπάνια, τα παιχνίδια στη θάλασσα, τις βάρκες. Προσέχω τις δημόσιες φωτογραφίες, τις αφηγήσεις. Αχνές αναφορές, σαν να μην αφορούν την πόλη μας. Αποφεύγουμε να πάμε βόλτα στα Βραχάκια, στο Καλυμπάκι με παρέες ή με τα νέα παιδιά. Καμιά νοσταλγία χαμένου έρωτα. Αποφεύγουμε να τα θυμόμαστε. Διστάζουμε να κατεβούμε στην παραλία και να διεκδικήσουμε το αναφαίρετο δικαίωμά μας. Την ελεύθερη πρόσβαση στην θάλασσα.
Η Ελευσίνα είναι μια πόλη με σημαντικές αρχαιότητες και μοναδική αρχαία κληρονομιά. Στην Αρχαιότητα ήταν μια από τις Ιερές πόλεις της Ελλάδας. Και ενώ οι άλλες Ιερές πόλεις αναδεικνύουν ή αγωνίζονται να αναδείξουν τα ιερά τους, εμείς τα αφήνουμε θαμμένα (αρχαίο θέατρο, ιππόδρομο, Ιερά Οδό κλπ) ή τα θάβουμε (Πομπείο) μη γίνει καμία στραβή και εμφανιστούν. Το Αρχαιολογικό μας Μουσείο κτίστηκε το 1890 και με αυτό πορευόμαστε. Η πρόσβαση στον Αρχαιολογικό μας χώρο είναι δυσχερής για τα τουριστικά λεωφορεία. Και άλλα πολλά. Οπότε η ρεαλιστική πρόταση «το μέλλον της Ελευσίνας είναι τουρισμός» ακυρώνεται συνέχεια και εστιάζουμε τα ενδιαφέροντα στο κλάδεμα των δένδρων, στο καθαρισμό φρεατίων και στις φωτογραφίσεις των αυτοδιοικητικών αρχόντων.
Η Ελευσίνα είναι εργατούπολη, περιοχή βαριάς βιομηχανίας, τεχνολογικών καινοτομιών, με παράδοση εργατικών αγώνων, συγκρούσεων, κατακτήσεων. Η Ελευσίνα έγινε αυτή που έγινε εξ αιτίας της βιομηχανίας της. Και όμως η βιομηχανική ιστορία της Ελευσίνας δεν έχει γραφτεί ακόμα. Πρόσφατες μνήμες δουλειάς στα εργοστάσια, στους θορύβους των μηχανών, στους καπνούς των καμινάδων, στους απεργιακούς αγώνες, τις απωθούμε βαθιά και μακριά απ’ την καθημερινότητά μας. Βιομηχανικά κτίρια, μοναδικά και ανεπανάληπτα, τα αφήνουμε να ρημάζουν και να χάνονται. Είμαστε η μοναδική βιομηχανική πόλη που δεν έχει διατηρήσει, δεν έχει αξιοποιήσει ούτε ένα βιομηχανικό κτίριο. Που δεν έχει ούτε ένα βιομηχανικό στολίδι να επιδεικνύει το βιομηχανικό της παρελθόν. Φέτος στήθηκε ένας ανδριάντας εργάτη, που δεν αναμόχλευσε σε βάθος τα βιομηχανικά βιώματα της πόλης. Ας είναι, αρκεί μη ξεχαστεί εκεί μακριά, όπως τα άλλα αγάλματα. Φέτος επίσης έγινε μια μεγάλη προσπάθεια από συμπολίτες μας, με πάθος και μεράκι, για την ιστορία της πόλης μας με την έκθεση «άνθρωποι και εργοστάσια», όπου κυριάρχησε ο «κύκλος της Ζυρίχης». Ενθαρρυντικά και ελπιδοφόρα σημάδια, παρά τις όποιες ενστάσεις μου, που εκτιμώ ότι δεν θα έχουν συνέχεια, αφού αυτές οι προσπάθειες θα παραμεριστούν απ’ τον οδοστρωτήρα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Η μετάβαση στην Euphoria δεν προβλέπει τέτοιες δραστηριότητες. Αυτές οι φύτρες δημιουργίας από ανθρώπους της πόλης δεν θα υποστηριχθούν, αφού δεν «δίνουν ώθηση σε εισοδήματα» που ευαγγελίζεται ο δήμαρχος. Πρέπει όμως να συνεχιστούν. Να βοηθήσουμε να συνεχιστούν.
Επειδή υπάρχει δυναμική δημιουργίας από δραστήριους συμπολίτες μας και προσπαθώ να συμβάλω, έστω με τις ενστάσεις και την κριτική, επειδή οι αλλαγές στην πόλη δεν γίνονται χωρίς την συμμετοχή μας, αρχίζω να δημοσιεύω ορισμένα άρθρα επίπονης και επίμονης έρευνας, μαζί και προτάσεις, που αναφέρονται στην ιστορία αυτής της πόλης. Έτσι θα δώσω την ευκαιρία σε ενστάσεις και κριτικές στα γραφόμενά μου, στην επικοινωνία και αλληλεπίδραση, στην κίνηση και διαμόρφωση ιδεών.
**
Ακούω συχνά, πολύ συχνά, στις συζητήσεις στην Ελευσίνα, φίλους και γνωστούς να μιλούν για τους γονείς τους που δούλεψαν σκληρά στα εργοστάσια, έφτιαξαν οικογένεια, σπίτια, σπούδασαν τα παιδιά τους, έκαναν προκοπή. Σωστά αυτά, αλλά το σπουδαιότερο το αποσιωπούν, δεν θέλουν να το θυμούνται, γιατί τους δημιουργεί υποχρεώσεις. Οι εργάτες γονείς και παππούδες δούλεψαν σκληρά, πολλές φορές απάνθρωπα, μέσα στα εργοστάσια, αλλά ταυτόχρονα αγωνίστηκαν έξω, στον αγώνα της ζωής - όχι μόνο της επιβίωσης - για εργασιακές και κοινωνικές κατακτήσεις. Η ιστορία της Ελευσίνας είναι γεμάτη αγώνες, απεργίες, σκληρές, πολυήμερες, γεμάτη συγκρούσεις με τις δυνάμεις της εργοδοσίας, τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους. Τίποτα δεν τους/δεν μας χαρίστηκε. Για να δουλεύουμε εμείς οκτάωρο, πενθήμερο, να ΔΙΚΑΙΟΥΜΑΣΤΕ άδεια, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σύνταξη, να μη μπορεί κανένας να θίξει την αξιοπρέπειά μας ως εργαζόμενους και ως πολίτες έχουν προηγηθεί σκληροί και, μερικές φορές, αιματηροί αγώνες των εργατών, των αγροτών, του λαού. Τίποτα δεν χαρίστηκε, όλα κατακτήθηκαν. Βέβαια, πολλές φορές, προηγήθηκαν κατακτήσεις εργατικές και λαϊκές στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες, στις αναπτυγμένες χώρες και μετά σαν παλιρροϊκό κύμα, σαν αντανάκλαση έφτασαν και σε μας εδώ, αλλά και τότε δεν ήρθαν αυτόματα. Χρειάστηκε μαζική πίεση και αγώνας μέχρι να καθιερωθούν και εδώ.
Ακούω συχνά, ότι οι γονείς μας ΔΟΥΛΕΨΑΝ σκληρά για να μας σπουδάσουν. Σωστό, αλλά μόνο το μισό. Το άλλο μισό είναι ότι οι γονείς μας ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑΝ σκληρά για να έχουνε τα παιδιά τους το δικαίωμα, τη δυνατότητα να σπουδάσουν. Για να ανοίξει ο δρόμος των σπουδών στα παιδιά των λαϊκών τάξεων, για να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση χρειάστηκαν επίπονοι και μακροχρόνιοι αγώνες.
Ρώτησα ένα γέρο συνταξιούχο συμπολίτη μας, εάν συμμετείχε σε απεργίες. Μου απάντησε ότι μόνο σε μερικές συμμετείχε, γιατί ήταν προϊστάμενος. Στην επόμενη ερώτησή μου, γιατί κάνανε απεργίες, η απάντησή του ήταν για τα ημερομίσθια. Παρ’ όλα αυτά είχε βγει στη σύνταξη σχετικά νέος με βαριά και ανθυγιεινά και πλήρη σύνταξη. Τον ρώτησα πότε μπήκε ο κλάδος στα βαριά και ανθυγιεινά, δεν ήξερε. Του είπα ότι για αυτό το πράγμα είχανε γίνει στάσεις εργασίας, απεργίες, πορείες, είχανε χάσει τις δουλειές πολλοί συνάδελφοί του, άλλοι είχανε φάει ξύλο, τους είχανε σπάσει κεφάλια μέχρι να το κατακτήσουν για όλους τους εργάτες του κλάδου. Δεν γινόντουσαν όλες οι απεργίες για λεφτά. Οι πιο σημαντικές γινόντουσαν για δικαιώματα, εργασιακά και κοινωνικά.
Όλα αυτά τα σκαλίζω, γιατί πέρασαν οι ανέμελες μέρες της ευκολίας και της αλαζονείας. Οι δυνάμεις του κεφαλαίου επιτίθενται με σφοδρότητα στον κόσμο της εργασίας, διεθνώς και με ιδιαίτερη ένταση στην όμορφη πατρίδα μας. Κατακτήσεις και δικαιώματα σιγά-σιγά χάνονται. Η εργατική τάξη, ο εργαζόμενος λαός ολισθαίνει σε καταστάσεις που όλο και περισσότερο θυμίζουν άλλες εποχές. Η ισοπέδωση της κοινωνίας, η εξαθλίωση των ανθρώπων συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Γεμίζουν οι σελίδες των εφημερίδων με φωτογραφίες από διανομές τροφίμων, συσσίτια, κοινωνικά παντοπωλεία, κοινωνικά ιατρεία, δημάρχους και επιχειρηματίες να μοιράζουν δώρα και τρόφιμα, από φωτογραφίες μεγαλόσχημων που επιδεικνύουν τα φιλάνθρωπα αισθήματά τους και σε δεύτερο πλάνο, να συμπληρώνουν την μεγαλοκαρδία των εταιρειών και τις αγωνιστικές διαθέσεις των εκλεγμένων, τα θύματα της κρίσης, τα συντρίμμια της ζωής. Ηχούν βαθιά μέσα μου τα λόγια κάποιου συμπολίτη μας, που περνούσε δύσκολες ώρες, όταν πήγαμε να τον βοηθήσουμε. Δεν θέλω βοήθεια, δουλειά θέλω.
Όλα αυτά τα αναμοχλεύω για να αναλογιζόμαστε κάθε στιγμή τι αγώνες έχουνε προηγηθεί για πράγματα, που τα θεωρούσαμε αυτονόητα, και που μας τα στερούν με δυό γραμμές, με μια μεταμεσονύχτια τροπολογία. Όλα αυτά τα γράφω για τα έχουμε σαν οδηγό, να παίρνουμε κουράγιο, για τους αγώνες που έρχονται. Που θα’ ρθουν!
Όλα αυτά τα γράφω για να θυμόμαστε την πορεία της κοινωνίας που ζούμε.
Θα ασχοληθώ, σε συνέχειες, με τις μεγάλες απεργίες της Ελευσίνας στην προπολεμική περίοδο. Η μεταπολεμική εργατική ιστορία της Ελευσίνας θέλει ακόμη περισσότερη δουλειά και συμμετοχή πολλών ανθρώπων, αφού οι μνήμες είναι πρόσφατες και ζώσες. Χρειάζεται κατ’ αρχάς καταγραφή των βιωμάτων αυτών που την έζησαν, αυτών που την δημιούργησαν.
Σε γενικές γραμμές η βιομηχανική και εργατική ιστορία της Ελευσίνας χωρίζεται σε τρεις ξεχωριστές περιόδους. Στην προπολεμική, στην μεταπολεμική μέχρι την δικτατορία του 1967 και την μεταπολιτευτική. Ίσως μας προκύψει και μια ακόμη, η μνημονιακή.
Οι μεγάλες προπολεμικές απεργίες της Ελευσίνας είναι αυτές του 1924, του 1929 και του 1936.
Σημείωση: Η φωτογραφία με την έφιππη αστυνομία στην Ελευσίνα , στην απεργία του 1936, προέρχεται απ’ τον Δήμο Βόλου, οι άλλες απ’ το αρχείο Τσάκου (μου τις παραχώρησε ο Γ. Παυλόπουλος).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου