Οι θεσμικές αλλαγές στην Ανακύκλωση. Του Μπάμπη Μπιλίνη

Οι μέρες που διανύουμε με την περιβαλλοντική καταστροφή στον Σαρωνικό, οι    μήνες που πέρασαν ήταν πολύ διαφωτιστικοί  για όσους δεν κλείνουν τα μάτια στην πραγματικότητα.

Οι σφοδροί τυφώνες  στον Ειρηνικό ωκεανό και στην Καραϊβική, που λόγο της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλα και πιο συχνοί και σφοδρότεροι με πολλές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και ανυπολόγιστες καταστροφές.

Η μείωση του πλήθους των ζωικών ειδών , ο περιορισμός της βιοποικιλότητας και οι κρίσεις, που έχουν σχέση με διατροφικά σκάνδαλα και επιτείνουν την περιβαλλοντική κρίση.

Οι μεγάλες και καταστροφικές  πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2017 στις περιοχές γύρω από τις ακτές της Μεσογείου που βοηθήθηκαν και από την ανεξέλεγκτη  εναπόθεση απορριμμάτων  στις παρυφές ή ακόμα και μέσα στα δάση. 

Η εξάντληση των πόρων, ή ανισοκατανομή τους , που επιτείνεται λόγω  της  περιορισμού της διαθεσιμότητας  τους, και η οικονομική κρίση, που οδηγεί στο περιθώριο σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου  πληθυσμού.

Οδηγούν  σε αλληλοδιαδεχόμενες κρίσεις περιβαλλοντικές και οικονομικές.

Από το 1950 ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει διπλασιαστεί  Το 2016 φτάσαμε τα 7,4 δισεκατομμύρια. Η χρήση της ενέργειας πενταπλασιάστηκε, όπως και η παραγωγή αποβλήτων.

Οι κρίσεις συνδέονται

Αυτό σημαίνει ότι και οι λύσεις συνδέονται.

Αν συνεχίσουμε με το ίδιο υπόδειγμα θα εξαντλήσουμε τα οικοσυστήματα και το έδαφος .

Πρέπει να σταματήσουμε την εξαφάνιση των ειδών, να μειώσουμε τις εκπομπές του CO2 και να προστατέψουμε τα εδάφη.

Πριν λίγες μέρες ο Πρωθυπουργός της χώρας  μίλησε για την Δίκαιη Ανάπτυξη.

Ανάπτυξη θα γίνει με την παραγωγική ανασυγκρότηση.

Για να είναι δίκαιη η ανάπτυξη θα πρέπει να συνδυαστεί η παραγωγική ανασυγκρότηση  με τον οικολογικό και κοινωνικό μετασχηματισμό του παραγωγικού υποδείγματος.

Για τον οικολογικό μετασχηματισμό του παραγωγικού υποδείγματος επιβάλλεται να πάρουμε τρεις μεγάλες πρωτοβουλίες  ( θα μπορούσα να τις ονομάσω και εκστρατείες)

1.      Ανάσχεση κλιματικής αλλαγής. Προστασία της βιοποικιλότητας.

2.      Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)

3.      Κυκλική Οικονομία.

Ένα  μέρος της μετατροπής του παραγωγικού υποδείγματος  από γραμμικό  και σπάταλο σε πόρους σε κυκλικό είναι και ο τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων.

Στον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων - ΕΣΔΑ (που κυρώθηκε με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου –ΠΥΣ- τον Δεκέμβριο 2015) αναφέρεται:

Ο ΕΣΔΑ…….. «  Αποβλέπει  στον  κοινωνικό,  οικολογικό  μετασχηματισμό  του  παραγωγικού  μοντέλου στη  μετάβαση σε μια οικονομία  των  κοινωνικών αναγκών,  που χρησιμοποιεί  αποδοτικά τους πόρους, είναι φιλική στο περιβάλλον και στοχεύει στην αντιμετώπιση των αποβλήτων ως πόρο.»

Και συνεχίζει παρακάτω: 

«προάγει τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία και θέτει τις βάσεις για μια κοινωνία μηδενικών αποβλήτων, με άξονες προτεραιότητας την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε επίπεδο Δήμου, τη διαλογή στην πηγή, την ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της ανακύκλωσης, τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας και ανάκτησης, την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, την αναβάθμιση του ρόλου των Δήμων και πάνω από όλα τη θεσμική κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης των αποβλήτων».

Στα πλαίσια των αρχών που παραπάνω αναφέραμε επιδιώξαμε να είναι και οι νομοθετικές αλλαγές, που εισηγηθήκαμε στην θεσμική οργάνωση της ανακύκλωσης στην χώρα μας.

Βρισκόμαστε μπροστά στο μεγάλο στοίχημα – σύμφωνα και με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες – να πρέπει να αντιστρέψουμε  σε μικρό χρονικό διάστημα  την ήδη διαμορφωμένη κατάσταση.

Σήμερα η ανακύκλωση  («επίσημη» και άτυπη) στην χώρα μας είναι περίπου στο 19% και το 80% των στερεών αποβλήτων οδηγείται σε ταφή.  Το 2020 σύμφωνα με τον ΕΣΔΑ, το 2030 σύμφωνα με την ΕΕ   ανελαστικά – μετά θα υπάρχουν κυρώσεις –  θα πρέπει να οδηγείται σε τελική διάθεση μόνο το 20%.

Για να δρομολογηθεί η επίτευξη αυτού του μεγάλου στόχου , που δεν είναι μόνο επιβολή από κάποιους τρίτους, αλλά κοινωνική ανάγκη για το ξεπέρασμα της πολυποίκιλης κρίσης  η νομοθετική μας πρωτοβουλία κινείται σε δυο μεγάλους άξονες.

Ο πρώτος άξονας κινείται προς την κατεύθυνση του όσο το δυνατόν ορθολογικότερου τρόπου της χρησιμοποίησης των χρημάτων, που πληρώνει ο πολίτης – καταναλωτής,  όταν καταναλώνει προϊόντα που υπόκεινται σε εναλλακτική διαχείριση.

Σύμφωνα με τον νόμο για τα προϊόντα που υποχρεωτικά υπόκεινται σε εναλλακτική διαχείριση ο παραγωγός ή εισαγωγέας οφείλει στην τιμή του προϊόντος να υπολογίσει και το κόστος ανακύκλωσης αυτού του προϊόντος. Αυτό το κόστος το πληρώνει ο πολίτης καταναλωτής,  έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα  και πρέπει να γυρίζει πίσω στην κοινωνία  ως ανακύκλωση.

Στα πλαίσια αυτά κινούνται μια σειρά προτεινόμενες διατάξεις  για έλεγχο της εισφοδιαφυγής,  του διοικητικού κόστους και του σχηματισμού αποθεματικών από τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης , που έχουν αναλάβει να διαχειρίζονται εκ μέρους των υπόχρεων παραγωγών  τις εισφορές, δηλαδή τα χρήματα των πολιτών. Είναι λογικό οι προσπάθειες όλων να κατευθύνονται στην προσπάθεια μεγιστοποίησης  των αποτελεσμάτων για τα οποία ο πολίτης συμβάλει με την οικονομική του εισφορά. Πολύ περισσότερο που αυτή είναι υποχρεωτική.

Με το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών  (ΕΜΠΑ), που ήδη έχει θεσμοθετηθεί, είναι υποχρεωτική η εγγραφή όλων των παραγωγών και η αναφορά του μητρώου στα φορολογικά στοιχεία με ποινή την μη διακίνηση των προϊόντων.

Ο δεύτερος άξονας κινείται προς την κατεύθυνση της οργάνωσης της ανακύκλωσης  έτσι ώστε να ξεφύγουμε από τα σημερινά αποτελέσματα.

Είναι θεωρώ σε όλους βίωμα ότι χωρίς την ενεργή συμμετοχή του πολίτη  η επιτυχία ενός τέτοιου μεγέθους εγχειρήματος αναστροφής του μοντέλου δεν έχει επιτυχία.

Ο πολίτης συμμετέχει, αλλά πρέπει να έχει διαθέσιμες και υποδομές τέτοιες, που να διευκολύνουν της συμμετοχή του, δηλαδή   τέσσερα διακριτά ρεύματα, που πλέον είναι ο κανόνας , γωνιές ανακύκλωσης,  πράσινα σημεία. (θα ακολουθήσει ειδική εισήγηση για τα πράσινα σημεία).

Σημαντικό στοιχείο ενεργούς συμμετοχής του πολίτη για την μεγιστοποίηση της ανάπτυξης της ανακύκλωσης είναι και η διαφάνεια.

Με την νομοθετική πρωτοβουλία επιχειρείται να περιγραφεί με σαφήνεια ο ρόλος του καθενός εμπλεκόμενου.

Ποιος ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ποιος ο ρόλος του υπόχρεου παραγωγού, ποιος ο ρόλος των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης , πως εξασφαλίζεται ο μη κερδοσκοπικός τους χαρακτήρας , ποιος ο ρόλος των  ανακυκλωτών και όλων των εμπλεκομένων στην κατεύθυνση όχι μόνο της διαφάνειας, αλλά  και την κατάργηση   οικονομικών ολιγοπωλιακών, μονοπωλιακών καταστάσεων και ποδηγέτησης της αγοράς.

Επίσης προσπαθώντας να υλοποιήσουμε τις κατευθύνσεις του ΕΣΔΑ:

«…..την οικονομική στήριξη των Δήμων, μέσω ανακατεύθυνσης δαπανών που αφορούν στην διαχείριση των Αστικών Σύμμεικτων Αποβλήτων (ΑΣΑ), για την άμεση εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας ανακύκλωσης και κομποστοποίησης,» (Η αυριανή συνεδρίαση θα είναι εξολοκλήρου αφιερωμένη σε αυτό το θέμα).

Και

«….την αντιμετώπιση της δραστηριότητας των ρακοσυλλεκτών, με εργασιακή ένταξή τους σε τοπικές δραστηριότητες ανακύκλωσης και συστηματικό έλεγχο των αποδεκτών της δραστηριότητάς τους» (ακολουθεί εισήγηση για την συμμετοχή των συλλογικοτήτων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας  στην ανακύκλωση).

Υπάρχουν συγκεκριμένες πρόνοιες στις προτεινόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις.

Βρισκόμαστε μπροστά στην πρόκληση μιας μεγάλης ριζοσπαστικής αλλαγής. Να “γυρίσουμε” το υπόδειγμα ανάποδα. Να περάσουμε από 80% ταφή σε 80% ανακύκλωση και ανάκτηση.

Πρέπει να πετύχουμε.

σ.σ 

Σ.Σ το κείμενο είναι από την ομιλία του Μπάμπη Μπιλίνη στο συνέδριο του ΕΟΑΝ που έγινε στα πλαίσια της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης.