σ/ν για τους ΦοΔΣΑ .Να μην χαθεί και αυτή η ευκαιρία για την περιφέρεια Αττικής.

Το  σχέδιο  νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) αφορά το σύνολο των περιφερειών της ηπειρωτικής Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης και της  Αττικής.  

Η ρύθμιση αφορά   την  λειτουργία  των ΦοΔΣΑ και στοχεύει σε μία διαχείριση που θα καλύπτει το σύνολο της χώρας για να συμβάλει στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων και στην προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος. 

Όμως στα άρθρα 1 και 19 υπάρχουν διατυπώσεις που προκαλούν σοβαρές συγχύσεις σε ότι αφορά την περιφέρεια Αττικής.
Στο άρθρο 1 του σχεδίου νόμου αναφέρεται  πως «Στις Περιφέρειες της ηπειρωτικής χώρας, πλην της Περιφέρειας Αττικής συστήνονται Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) από τους Δήμους της οικείας Περιφέρειας με τη μορφή είτε νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με τη μορφή του συνδέσμου, είτε ανώνυμης εταιρείας».

Στο άρθρο 19 του σχεδίου νόμου αναφέρεται  πως  «Η λειτουργία των ειδικών διαβαθμιδικών συνδέσμων δήμων και περιφερειών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις 105 και 211 του ν.3852/2010 και οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί δυνάμει του ν. 3389/2005 και δυνάμει της παρ. 5, δεν θίγονται».

Είναι ανάγκη λοιπόν να υπάρξουν διευκρινήσεις από την πλευρά του ΥΠΕΣ προκειμένου να αποσαφηνιστεί  ποιες από τις προτεινόμενες ρυθμίσεις αφορούν την περιφέρεια Αττικής και τον Ειδικό διαβαθμιδικό σύνδεσμο και ποιες όχι.

Για την Περιφέρεια Αττικής

Σε κάθε περίπτωση  δεν είναι σωστό  να αφαιρεθεί “δια νόμου” από τους  ΟΤΑ της περιφέρειας Αττικής η δυνατότητα να αποφασίσουν, εάν το επιθυμούν, να συστήσουν ΦοΔΣΑ εφ΄ όσον πληρούν τις προϋποθέσεις, όπως και όλοι οι υπόλοιποι ΟΤΑ της ηπειρωτικής Ελλάδας.  

Οι ΟΤΑ της περιφέρειας Αττικής πρέπει να έχουν την δυνατότητα να συστήσουν έως και τρεις ΦοΔΣΑ με χωροταξικά και πληθυσμιακά κριτήρια  εφόσον συντρέχουν  οι παρακάτω προϋποθέσεις που θα ισχύουν και για τους περιφερειακούς ΦοΔΣΑ .
Δηλαδή : «(α) να έχει ληφθεί απόφαση των δημοτικών συμβουλίων των Δήμων – μελών του ΦΟΔΣΑ, με απόλυτη πλειοψηφία των μελών, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον τη νομική μορφή, τη χρονική διάρκεια, την έδρα και τον αριθμό των εκπροσώπων του κάθε Δήμου στο όργανο διοίκησης του ΦΟΔΣΑ.
(β) σε κάθε ΦοΔΣΑ να συμμετέχουν, πλέον του ενός Δήμοι, όμοροι και ανήκοντες είτε στην ίδια Περιφερειακή Ενότητα είτε σε διαφορετικές αλλά όμορες, Περιφερειακές Ενότητες της ίδιας Περιφέρειας.
(γ) κάθε Δήμος να συμμετέχει σε έναν μόνο ΦΟΔΣΑ.
(δ) εντός των διοικητικών ορίων ενός από τους Δήμους – μέλη του οικείου ΦΟΔΣΑ να έχει προβλεφθεί τουλάχιστον ένας χώρος υγειονομικής ταφής (ΧΥΤ) αποβλήτων, σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ).
(ε) εντός των διοικητικών ορίων ενός από τους Δήμους – μέλη του οικείου ΦΟΔΣΑ να έχει προβλεφθεί μονάδα μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων ή άλλο έργο ή υποδομή, ώστε να ολοκληρώνεται εντός των ορίων του ΦΟΔΣΑ η διαχείριση των αποβλήτων,σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ)».

Το σημερινό μοντέλο στην Αττική

Η περιφέρεια Αττικής με τα 5.000.000 πληθυσμό και τις τεράστιες ποσότητες ΑΣΑ,   έχει επιπλέον λόγους να συμπεριληφθεί στις ρυθμίσεις του νόμου που αφορούν τον εκσυγχρονισμό των ΦοΔΣΑ.

 Σήμερα πλέον όλοι ομολογούν πως το υπάρχον μοντέλο διαχείρισης των ΑΣΑ στην Αττική έχει αποτύχει και πως η αποτυχία του μοντέλου οφείλεται κατά κύριο λόγο στον συγκεντρωτικό του χαρακτήρα.

Στην Αττική έχουμε ένα ΦοΔΣΑ (τον ΕΔΣΝΑ)  που διαθέτει  ένα τεράστιο ΧΥΤΑ (που είναι από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως ) και  μια θηριώδη μονάδα επεξεργασίας (ΕΜΑΚ Φυλής) .  Αυτές  οι εγκαταστάσεις είναι  συγκεντρωμένες  σε μία ΟΕΔΑ στην  δυτική Αττική .

Τα αποτελέσματα αυτού του μοντέλου είναι γνωστά. Έχουμε τεράστια ποσοστά ταφής σύμμεικτων απορριμμάτων και ταυτόχρονα ελάχιστα ποσοστά ανακύκλωσης.

Οι πολύ μεγάλες ποσότητες σύμμεικτων που οδηγούνται στο ΕΜΑΚ ουσιαστικά είναι αδύνατον να επεξεργαστούν προς όφελος της ανακύκλωσης.

Είναι λοιπόν κοινή παραδοχή πως το μοντέλο πρέπει να αλλάξει και να εφαρμοστεί ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης των ΑΣΑ στην Αττική με έμφαση στην διαλογή στην πηγή με αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας και τελικής διάθεσης.

Οι νέες  αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις πρέπει  να χωροθετηθούν και να κατασκευαστούν με την λογική της εγγύτητας, της μικρής κλίμακας, του χαμηλού κόστους και της μέγιστης ανταποδοτικότητας.

Το νέο ΠΕΣΔΑ της Αττικής «θεωρητικά»  κινείται  σε αυτήν την κατεύθυνση.

Έχει ενσωματώσει τα τοπικά σχέδια (ΤΟΣΔΑ) των δήμων και έχει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους σύμφωνους με τους στόχους του νέου ΕΣΔΑ , όμως απουσιάζουν από το περιφερειακό σχέδιο οι αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας και τελικής διάθεσης .

ΧΥΤΑ Φυλής και το «Σύνδρομο NIMBY» – Not In My Back Yard.

Η άθλια εικόνα του  ΧΥΤΑ Φυλής λειτούργησε ως το κακό παράδειγμα για τους κατοίκους όλου του λεκανοπεδίου με αποτέλεσμα να προκαλούνται  αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες όταν γίνεται συζήτηση για νέες εγκαταστάσεις . Υπάρχουν αντιδράσεις ακόμα και για μικρά πράσινα σημεία.

Εκτός από αυτό, οι ΟΤΑ της Αττικής για δεκαετίες έμαθαν να μεταφέρουν τις τεράστιες ποσότητες των σύμμεικτων απορριμμάτων τους στην Φυλή χωρίς να μπουν στον κόπο να δημιουργήσουν τοπικές υποδομές ΔσΠ , μονάδες ανακύκλωσης , επεξεργασίας κλπ.

Το σύνδρομο ΝΙΜΒΥ λοιπόν για τους ΟΤΑ και τους κατοίκους στην Αττική ,  δεν υπάρχει χωρίς λόγο. Είναι αποτέλεσμα του στρεβλού  συγκεντρωτικού  μοντέλου διαχείρισης  με την μία και μοναδική εγκατάσταση.

Η ευκαιρία του νέου νόμου για τους ΦοΔΣΑ

Ο νόμος για τον εκσυγχρονισμό  του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ΦοΔΣΑ είναι μια μεγάλη ευκαιρία να αντιμετωπιστεί θεσμικά το πρόβλημα της διαχείρισης των ΑΣΑ στην Αττική με την αλλαγή του παρωχημένου συγκεντρωτικού μοντέλου .

Πρέπει ο νέος νόμος να δίνει  την δυνατότητα στους ΟΤΑ της Αττικής να συστήνουν νέους ΦοΔΣΑ με πληθυσμιακά και χωροταξικά κριτήρια προκειμένου να μπορούν τα διαχειριστούν τα δικά τους ΑΣΑ.

Π.χ  αν η  Δυτική Αττική  είχε τον δικό της ΦοΔΣΑ θα μπορούσε κάλλιστα να διαχειριστεί τα δικά της ΑΣΑ και να μην επιβαρύνεται συνεχώς με τα απόβλητα ολόκληρης της Αττικής.

Το ίδιο ισχύει και για την Β. Ανατολική Αττική και την Ν . Ανατολική Αττική που έχουν την δυνατότητα να έχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας και τελικής διάθεσης.

Κατάργηση του Διαβαθμιδικού

Για να μπορούν και οι ΟΤΑ της Αττικής να συστήσουν δικούς τους ΦοΔΣΑ χρειάζεται  σε πρώτη φάση η κατάργηση του Διαβαθμιδικού συνδέσμου και η μετατροπή  του σε φορέα της πρωτοβάθμιας  τοπικής αυτοδιοίκησης όπως ήταν ως το 2011.

  Έτσι και αλλιώς την μετατροπή του ΕΣΔΚΝΑ σε Ειδικό Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο, δεν την υποστήριξε ποτέ κανείς . Τα  θεσμικά όργανα της αυτοδιοίκησης ( ΚΕΔΕ-ΠΕΔΑ) έχουν ζητήσει με αποφάσεις τους την κατάργηση του Διαβαθμιδικού χαρακτήρα του φορέα.

Εκτιμώ πως και η περιφέρεια Αττικής δεν έχει κανένα λόγο να θέλει την διατήρηση του σημερινού αποτυχημένου  μοντέλου του Διαβαθμιδικού συνδέσμου αλλά  αντιθέτως έχει πολλούς λόγους να θέλει την μετατροπή του σε φορέα της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης.

Είναι κρίμα λοιπόν να χαθεί τώρα  αυτή η ευκαιρία και να μην δοθεί θεσμική δυνατότητα στους δήμους της Αττικής να διαχειριστούν με δική τους ευθύνη τα αστικά τους απόβλητα. 

Θωμάς του Εμμανουήλ Μπιζάς