Κλιματική αλλαγή και προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000

Το φαράγγι Δημοσάρη, κοντά στο Μαρμάρι Ευβοίας, έχει ενταχθεί στις ειδικές περιοχές διατήρησης της φύσης από την Ευρωπαϊκή Ενωση (NATURA) | ΑΠΕ-ΜΠΕ

Συντάκτης: 

*Ιφιγένεια Κάγκαλου

Το τελευταίο διάστημα συμβαίνουν σημαντικά πράγματα στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας: βρισκόμαστε στον απόηχο της συνόδου για το κλίμα, επιβεβαιώθηκε στο ευρωπαϊκό συμβούλιο των υπ. Περιβάλλοντος η αναγκαιότητα για τήρηση της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, ενώ ταυτόχρονα αναμένεται (!) η υλοποίηση της πρόθεσης της ελληνικής Πολιτείας σχετικά με την παράταση λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης (Φ.Δ.) στις Προστατευόμενες Περιοχές (Π.Π.) του δικτύου Natura 2000.

Ασφαλώς είναι σημαντικές οι αποφάσεις για το κλίμα, εξαιρετικά αξιόλογα τα συμπεράσματα του συμβουλίου των υπουργών Περιβάλλοντος και βέβαια απολύτως απαραίτητη η παράταση των Φ.Δ. τόσο για τις ίδιες τις Π.Π. όσο και για τις υποχρεώσεις μας προς τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις.
Οι Φ.Δ. ασκούν πλέον έναν σαφή και διακριτό ρόλο στην προστασία και διαχείριση των Π.Π., έχουν επενδύσει σε τεχνογνωσία, υλικοτεχνική υποδομή και σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Ομως, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι ευοδώνεται τελικά η προσπάθεια για τη διατήρηση του δικτύου των Π.Π., πρόκειται για το μισό βήμα. Το άλλο μισό βρίσκεται στον σχεδιασμό που οφείλει να γίνει το συντομότερο.
Θα σταθώ κυρίως στις Π.Π. που αφορούν υδάτινα συστήματα (σχεδόν όλες στη χώρα μας). Σε αυτές, οι δεσμεύσεις μας απέναντι στο θεσμικό πλαίσιο (δηλαδή τις ευρωπαϊκές Οδηγίες, Οδηγία-Πλαίσιο για τα ύδατα, Οδηγίες για Natura 2000) είναι και απαιτητικές και άμεσες και οι ενδεχόμενες ποινές από τη μη εφαρμογή τους, πέραν του ότι θα πλήξουν (ξανά) την αξιοπιστία μας, συνοδεύονται και από υψηλά πρόστιμα. Η μεγαλύτερη και ουσιαστική συνέπεια, βέβαια, αφορά την απώλεια της βιοποικιλότητας των περιοχών.
Ηδη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν τεθεί οι κατευθύνσεις για την προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου, λαμβάνοντας υπόψη και την κλιματική μεταβολή.
Είναι προφανές ότι οι γενικές κατευθύνσεις οφείλουν να εξειδικευτούν επακριβώς για κάθε κράτος-μέλος, δεδομένου ότι οι επιπτώσεις από το κλίμα είναι απολύτως συνδεδεμένες με τις τοπικές συνθήκες ως προς την ένταση και τη διάρκειά τους.
Είναι μάλλον δύσκολο να εκτιμηθούν με βεβαιότητα, ενώ απαιτούνται διαφορετικές -μερικές φορές αλληλοσυγκρουόμενες- πρακτικές σε διαφορετικούς τομείς όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η διατήρηση της βιοποικιλότητας, το αστικό περιβάλλον κ.ά.
Οταν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής πλήττονται ήδη η αγροτική γη και η παραγωγικότητα, τα οικοσυστήματα και οι χρήσεις, τότε χρειάζεται ιεράρχηση των προτεραιοτήτων και συνοδευτικά μέτρα προσαρμογής στις νέες συνθήκες.
Ηδη, παρά τις δεσμεύσεις της συνόδου στο Παρίσι, διεθνείς οργανισμοί αναγγέλλουν ελλείψεις σε προϊόντα διατροφής και έξαρση της μετανάστευσης εξαιτίας των συνεπειών της μείωσης των υδατικών αποθεμάτων (Michel Jarraud, WMO’s Secretary General, Independent 12/2015).
Το επόμενο διάστημα η χώρα μας πρέπει να καθορίσει και να θεσμοθετήσει τα «δικά της μέτρα προσαρμογής» για κάθε κατηγορία Π.Π. Με τη βεβαιότητα της μεταβολής των φυσικών συνθηκών, οι Π.Π. μπορούν να έρθουν αντιμέτωπες με διάφορα σενάρια, όπως: να παραμείνουν ως έχουν και επομένως να συνεχιστούν οι στόχοι διατήρησης, να μεταβληθούν αναλόγως οι στόχοι τους, να «ακυρωθούν» κάποιες από τις υπάρχουσες και να «εμφανιστούν» νέες περιοχές.
Υποθέτοντας ότι γίνεται έγκαιρα μία «εφάπαξ» θεσμοθέτηση ειδικών μέτρων, στη συνέχεια απαιτείται ένα σχέδιο «αρχών ευελιξίας», αφού η κλιματική μεταβολή είναι μια δυναμικά εξελισσόμενη διαδικασία.
Μοιάζει σαν μια αεροπορική πτήση, όπου στην πορεία για τον προορισμό οι συνθήκες συνεχώς μεταβάλλονται.
Ολα αυτά απαιτούν έναν σοβαρό και αξιόπιστο σχεδιασμό, προσήλωση στο ευρωπαϊκό και εθνικό περιβαλλοντικό δίκαιο σε σχέση με τις περιοχές Natura και την Οδηγία-Πλαίσιο για τα ύδατα, ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των Οδηγιών, συνεχή επιστημονική παρακολούθηση έτσι ώστε να «γνωρίζουμε τις εκάστοτε συνθήκες» και ασφαλώς κοινωνική συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην εργαλειοθήκη αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σωστά εντάσσονται η μείωση των εκπομπών και η καλύτερη τεχνολογία.
Ομως οπωσδήποτε το σημαντικότερο εργαλείο είναι η «περισσότερη φύση», και το δίκτυο των Π.Π. είναι «φύση».
Εξίσου σημαντικό είναι να δεχτούμε την αβεβαιότητα των συνθηκών και των προβλέψεων, επομένως η συνεχής θωράκιση των περιοχών είναι το ζητούμενο.
Θα δανειστώ μία φράση του Antoine de Saint-Exupéry: «...dans la vie, il n’y a pas de solutions. Il y a des forces en marche: il faut les créer, et les solutions suivent» -και σε ελεύθερη μετάφραση, «στη ζωή δεν υπάρχουν λύσεις, υπάρχουν δυνάμεις σε εξέλιξη, τις οποίες πρέπει να διαμορφώσεις και οι λύσεις θα ακολουθήσουν».
* Καθηγήτρια Οικολογίας, Πολυτεχνική Σχ. ΔΠΘ, πρόεδρος Φ.Δ. Προστατευόμενης Περιοχής Κάρλας

ΠΗΓΗ : http://www.efsyn.gr