Πρόκειται ν' ανοίξουμε το δρόμο για μιαν ελεύτερη, πολιτισμένη κι ευτυχισμένη Ελλάδα. Αυτός είναι ο πρώτος, ο υπέρτατος, ο μόνος σκοπός...».
ο ύμνος του ΕΑΜ
Τα επτά πυκνογραμμένα κεφάλαια διά χειρός του μεγάλου στοχαστή Δ. Γληνού συνιστούν το σημαντικότερο αντιστασιακό κείμενο. Κι όχι μόνο. Κορυφαίο δείγμα και έκφραση «του αντιστασιακού χαρακτήρα που διέπει ολόκληρη τη νεοελληνική Ιστορία», όπως τον ορίζει ο πατέρας της σύγχρονης ιστοριογραφίας μας Ν. Σβορώνος.
Μαζί με το πατριωτικό κάλεσμα, ο Γληνός σκιαγραφούσε και τις στοιχειώδεις προοπτικές για το άμεσο μέλλον: σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας, δημοκρατικές ελευθερίες, προκήρυξη εκλογών για «Συντακτική Εθνοσυνέλευση , που θα συντάξει το λαοκρατικό πολίτευμα της χώρας».
Είναι χαρακτηριστικό ότι το περιζήτητο πολυγραφημένο κείμενο στα χρόνια της σκλαβιάς κυκλοφόρησε αμέσως μετά την απελευθέρωση σε πολλές χιλιάδες αντίτυπα. Η οργανική σύνθεση του εθνικοαπελευθερωτικού και του λαϊκοδημοκρατικού περιεχόμενου του αγώνα ήταν ακόμη κινητήρια δύναμη στην ελληνική κοινωνία.
Ποιος ήταν ο αγώνας στον οποίο καλούσε το ΕΑΜ; «Δεν μπορεί παρά να είναι παλλαϊκός» σημειώνει ο Γληνός «Ν’ αγκαλιάσει όλα τα στρώματα του λαού, και τον εργάτη και τον αστό και τον αγρότη και τον διανοούμενο. Και μ’ αυτή την έννοια της παλλαϊκότητας, ο αγώνας αυτός χαρακτηρίζεται σαν εθνικός...».
Μπροστά σ' αυτό «υποχωρούν όλα τ' άλλα για τούτην τη στιγμή. Άρα, κάθε Έλληνας έχει την υποχρέωση ν' αφήσει κατά μέρος όλα τα άλλα και να μπει στη γραμμή του αγώνα...».
Και πώς γίνεται αυτό; «Πρώτα, πρώτα, δεν πρέπει ποτέ, για κανένα λόγο, για καμιά περίπτωση, να μείνεις μόνος, ξεκομμένος από το σύνολο, άτομο ξεμοναχιασμένο. Ενώσου με τους άλλους. Ενώσου με τους συναδέλφους σου, τους συντρόφους σου, τους συντεχνίτες σου... Πλάι σ' όλα τ' άλλα αδέρφια... Εμπρός! Όλοι οι ζωντανοί Έλληνες και Ελληνίδες ατσαλώσετε τα χέρια σας και την ψυχή σας για τον υπέρτατο αγώνα».
Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι τα κατοπινά χρόνια -μέχρι και τις μέρες μας- η μπροσούρα «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», θ΄ αποτελεί πρότυπο για τη σύνταξη σύγχρονων προγραμματικών πολιτικών και ιδεολογικών κειμένων.
Οι τρεις σκοποί στο πρώτο διάγγελμα
Παραδόξως, το ιδρυτικό του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα. Ιδού πώς περιγράφεται εκεί ο τριπλός σκοπός του ΕΑΜ:
"α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.
β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν, με βάση την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.
γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του Ελληνικού Λαού, όπως αποφανθή περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, από πάσαν αντιδραστικήν απόπειρα, ήτις θα τείνη να επιβάλη εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισις δι' όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν πάσης τοιαύτης αποπείρας".
Η δύναμη και η επιρροή με αριθμούς
Λίγο πριν κι αμέσως μετά την απελευθέρωση της χώρας, η επιρροή του ΕΑΜ ήταν τεράστια. Σε δύναμη και επιρροή μπορεί να συγκριθεί με τα μεγάλα σύγχρονα πολυσυλλεκτικά κόμματα εξουσίας.
Σύμφωνα μρ ΕΑΜικές εκτιμήσεις, αντιπροσώπευε το 60% - 70% του πληθυσμού. Τις παραμονές της απελευθέρωσης υπολογίζεται ότι συσπείρωνε 1,5 - 2.000.000 άτομα. Σ’ ένα συνολικό (πραγματικό ) πληθυσμό κάτω από 7 εκατ.
Ο Β. Μπαρτζιώτας, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ την ευρύτερη περίοδο, βασισμένος σε προσωπικά στοιχεία και υπολογισμούς άλλων υποστηρίζει ότι η δύναμή του ήταν ακόμη μεγαλύτερη:
Αθήνα και Πειραιάς: 550.000
Στερεά: 180.000
Θεσσαλονίκη, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία: 240.000
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη: 200.000
Πελοπόννησος: 25.000
Κρήτη και νησιά Αιγαίου: 150.000
Στο σύνολο (2.020.000) προσθέτει τα μέλη της ΕΠΟΝ και καταλήγει ότι το «ΕΑΜ φτάνει σε όλη την Ελλάδα, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, τα 2.5000.000».
Ο αριθμός θεωρείται υπερβολικός και από πρωταγωνιστές της εποχής που μιλούν για 1,5 εκατ. μέλη (Γ. Σιάντος), «κοντά σε 2 εκατ.» (Γ. Ζεύγος). Κοινός τόπος είναι ότι στην ανάπτυξή του το ΕΑΜ «ξεπέρασε το 1,5 εκατ. μέλη» (Π. Ρούσος). Γύρω από τον αριθμό αυτό κινούνταν και οι υπολογισμοί της ηγεσίας και των ιστορικών του ΚΚΕ.
Οι αριθμοί αυτοί συμπίπτουν με στοιχεία, που ανακοινώθηκαν σε Πανελλήνια Σύσκεψη του ΕΑΜ (Σεπτέμβριος 1944):
- Αθήνα και Πειραιάς 250.000 (16,44% του πληθυσμού)
- Πελοπόννησος: 300.000 (19,73%)
- Κεντρική και Δυτική Μακεδονία: 450.000 (29,60%)
- Θεσσαλία: 280.000 (18,42%)
- Ήπειρος: 70.000 (4,6%)
- Στερεά και Εύβοια: 170.000 (11,20%).
Στον πίνακα αυτό δεν περιλαμβάνονται οργανωμένες δυνάμεις σε Ανατολική Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη και νησιά Αιγαίου. Δεν είναι σαφές στις πηγές των στοιχείων αν συνυπολογίζονται ή όχι τα μέλη της ΕΠΟΝ.
Από συγκεντρωτικό πίνακα, όπου παρατίθενται επεξεργασμένα τα στοιχεία από διάφορες πηγές (Χρ. Βερναρδάκης - Γ. Μαύρη «Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα») προκύπτει η εξής εικόνα για το σύνολο των ΕΑΜικών οργανώσεων:
- ΕΑΜ: 1.520.000- 2.020.000 μέλη
- Εθνική Αλληλεγγύη: 2.700.000 - 3.000.000
- ΕΠΟΝ: 600.000 - 640.000
- Αετόπουλα: 200.000 - 300.000
- ΕΛΑΣ: 110.000 - 150.000
Σύγχρονοι ιστορικοί, συνδυάζοντας και συσχετίζοντας διάφορες πηγές, μ’ επίκεντρο την αποχή από τις εκλογές του 1946, συμφωνεί ότι το ποσοστό όσων είχαν άμεση εμπειρία από τις μαζικές οργανώσεις του ΕΑΜ κυμαίνεται γύρω στο 25-30% του συνολικού πληθυσμού.
Όλοι μαζί
Η πρώτη εμφάνιση του ΕΑΜ γίνεται με διάγγελμα στον λαό (10 Οκτωβρίου 1941). Απευθύνεται "προς όλους τους Έλληνες που η καρδιά τους χτυπάει για το ξεσκλάβωμα της πατρίδας". Τους καλεί να πάρουν μέρος στο απελευθερωτικό ξεκίνημα με κάθε είδους εκδηλώσεις ενόψει της 28ης Οκτωβρίου:
"Η σημερινή σκλαβιά είναι χωρίς άλλο η πιο αφόρητη στην ιστορία του Λαού μας. Κι άλλοτε όμως η φυλή μας πέρασε χρόνια σκλαβιάς, χρόνια μαύρης δουλεία. Κι αν ώς σήμερα έζησε και θα ζήσει, είναι γιατί ποτέ δεν δέχτηκε παθητικά τον ξένο ζυγό, γιατί κάθε φορά, ύστερα από κάθε σκλάβωμα, ένωνε τις δυνάμεις της και κατακτούσε ξανά τη λευτεριά της...
Τώρα όμως το ζήτημα είναι πώς θα ξεσκλαβωθούμε. Και σ’ αυτό μία είναι η απάντηση : Η ένωση όλων στον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα. Η οργανωμένη καθοδήγησή του. Κι αυτός είναι ο σκοπός του ΕΑΜ... Άσχετα απ’ ό,τι σας χώρισε στο παρελθόν, απ΄ ό,τι θα σας χωρίσει στο μέλλον ύστερα από το ξεσκλάβωμά μας, ενώστε τις δυνάμεις σας...".
Διαβάστε εδώ το ιστορικό κείμενο του Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου