Δυτική Αττική: Οι θάνατοι από νεοπλασίες, 1999-2016 του Δημήτρη Μπουρίκου

γράφει ο Δημήτρης Μπουρίκος

Πολιτικός- Κοινωνικός Επιστήμονας

Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης

Σε συνέχεια προηγούμενων άρθρων μας για τους θανάτους από νεοπλασίες στη Δυτική Αττική[1] και έχοντας πλέον πρόσβαση και στα δεδομένα του 2016 (ΕΛΣΤΑΤ) ανά Περιφερειακή Ενότητα, μπορούμε να δούμε την εξέλιξη του φαινομένου καθόλη την περίοδο 1999-2016. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η τραγική περιβαλλοντική και υγειονομική πραγματικότητα, τουλάχιστον όσον αφορά τη χωματερή στη Δυτική Αττική, αναγνωρίστηκε επίσημα από τον ΕΔΣΝΑ[2] που ξεκίνησε και σχετική επιδημιολογική έρευνα[3], ενώ στον τύπο διέρρευσαν και ευρήματα μελετών για το εκεί ρυπαντικό φορτίο.[4]
Κάνοντας χρήση των στοιχείων για τις αιτίες θανάτων ανά τόπο μόνιμης κατοικίας των θανόντων την περίοδο 1999-2016 και συγκρίνοντας την Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής (Δήμοι Ασπροπύργου, Ελευσίνας, Μάνδρας- Ειδυλλίας- Ερυθρών, Μεγάρων και Φυλής) με την υπόλοιπη Περιφέρεια Αττικής, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό των θανάτων από νεοπλασίες στην Δυτική Αττική έχει αυξηθεί 23,1% έναντι 7,6% στη λοιπή Περιφέρεια Αττικής την αναφερόμενη περίοδο (βλ. Διάγραμμα 1), μια σχέση δηλ. 3:1 ως προς τη δυναμική εξέλιξη του φαινομένου (που ίσχυε και στις προηγούμενες συγκρίσεις 1999-2014 και 1999-2015).[5]



Αναλυτικότερα, στην Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής, οι θάνατοι από νεοπλασίες το 2016  αντιπροσώπευαν πια το 25,1% έναντι 21% το 1999 στο σύνολο των θανάτων στην περιοχή. Στη λοιπή Περιφέρεια, οι θάνατοι από νεοπλασίες  το 2016  αντιπροσώπευαν το 25,4% έναντι 23,6% το 1999 στο σύνολο των θανάτων. Σε απόλυτους αριθμούς, το 1999 καταγράφηκαν στην Δυτική Αττική 240 θάνατοι από νεοπλασίες που αυξήθηκαν στις 365 το 2016.  Τα στοιχεία για την περίοδο 1999-2016 δείχνουν ότι υπάρχει μια σταθερή ανοδική τάση του ποσοστού θανάτων από νεοπλασίες στην Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής (βλ. Διάγραμμα 2 & Διάγραμμα 3), γεγονός που ναι μεν ακολουθεί τη γενική επιδημιολογική τάση αύξησης της συμμετοχής των νεοπλασιών στους θανάτους του πληθυσμού, όμως διαφοροποιείται όσον αφορά την ταχύτητα αυτής της ανόδου, όπως δείχνουν τα συγκριτικά στοιχεία με τη λοιπή Περιφέρεια Αττικής.

Σε πανελλαδικό επίπεδο και κάνοντας χρήση του δείκτη αδρής θνησιμότητας από νεοπλασίες (θάνατοι από νεοπλασίες ανά 100.000 μόνιμους κατοίκους) την περίοδο 1999-2015, διαπιστώνουμε ότι η Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής έχει τη 2^η υψηλότερη μεταβολή στην Περιφέρεια Αττικής με 54%  (η Π.Ε. Νήσων κατέχει την υψηλότερη θέση με μεταβολή 73%) ακολουθούμενη από την Π.Ε. Ανατολικής Αττικής (45%), Νότιου Τομέα Αθηνών (38%), Κεντρικού Τομέα Αθηνών (36%), Πειραιά (33%), Δυτικού Τομέα Αθηνών (32%) και Βόρειου Τομέα Αθηνών (28%). Συγκριτικά με όλες τις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας, η Δυτική Αττική καταγράφει την 7^η μεγαλύτερη αύξηση του αδρού δείκτη θνησιμότητας από νεοπλασίες (βλ. Χάρτη 1).

ΧΑΡΤΗΣ 1
Στη σχετική βιβλιογραφία και προκειμένου να αποτυπωθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια η συγκριτική θέση μιας χωρικής ενότητας ως προς το συγκεκριμένο επιδημιολογικό φαινόμενο, χρησιμοποιείται προτυποποιημένος[6] δείκτης θνησιμότητας. Χρησιμοποιώντας το επιδημιολογικό προφίλ θανόντων από νεοπλασίες της χώρας μας ανά ηλικιακή ομάδα, αποτυπώσαμε με βάση τα νεώτερα δεδομένα του 2016 τη σχετική θέση κάθε Περιφερειακής Ενότητας (βλ. Χάρτη 2). Η Π.Ε. Δυτικής Αττικής έχει τον 2^ο υψηλότερο προτυποποιημένο δείκτη θνησιμότητας από νεοπλασίες στην Περιφέρεια Αττικής και τον 6^ο υψηλότερο σε όλη τη χώρα.


ΧΑΡΤΗΣ 2

Δεδομένου ότι τα διαθέσιμα στοιχεία θανάτων ανά αιτία είναι διαθέσιμα μόνο σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων, είναι εμφανές ότι «αποκρύπτουν» ακόμα μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις σε επιμέρους χωρικά επίπεδα, όπως αυτά των Δήμων, των Δημοτικών Ενοτήτων και  των πολεοδομικών ενοτήτων/γειτονιών. Η γειτνίαση συγκεκριμένων πολεοδομικών ενοτήτων και γειτονιών με συγκεντρώσεις οχλουσών και επικίνδυνων χρήσεων (χωματερή, διυλιστήρια, λατομεία, οικοδομικά υλικά, επιβαρυμένους συγκοινωνιακούς κόμβους) σε συνδυασμό με την από το 2010 επιστημονική διαπίστωση περί οικολογικού αποτυπώματος της υφιστάμενης βιομηχανικής δραστηριότητας (Θριάσιο) κατά 78 φορές μεγαλύτερου από την έκταση του Θριάσιου Πεδίου[7], αναδεικνύουν ως άμεση αναγκαιότητα την κατά προτεραιότητα υγειονομική παρακολούθηση και επιτήρηση της περιοχής. Αξιοσημείωτο, είναι, επίσης το γεγονός ότι δεν έχει δημοσιευτεί η μελέτη των ρυπασμένων χώρων στην Αττική, παρά τις αναφορές περί ανάγκης περαιτέρω διερεύνησης για την οικοτοξικότητά τους.[8]
Τα στοιχεία για τη θνησιμότητα από νεοπλασίες προσφέρουν έναν απλώς δείκτη για την εκτίμηση της σχετικής θέσης της Δυτικής Αττικής δεδομένου ότι δεν υπάρχει επίσημη πηγή καταγραφής στοιχείων για τα διαγνωσμένα περιστατικά νεοπλασιών. Η Ελλάδα δεν συμμετέχει ακόμα με κέντρα αναφοράς στο παγκόσμιο δίκτυο του ΟΗΕ[9] για την  καταγραφή και παρακολούθηση των νεοπλασιών με αποτέλεσμα να έχει στερηθεί ενός εξαιρετικά σημαντικού εργαλείου και για τη χωρική παρακολούθηση και αντιμετώπιση του φαινομένου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιταλία, μέσα από τις καταγραφές των κέντρων για επιμέρους χωρικές ενότητες, εντοπίστηκε η τραγική περιβαλλοντική και υγειονομική καταστροφή στην ευρύτερη περιοχή της Νάπολης (περιφέρεια Καμπανίας) από την ύπαρξη χωματερών με μολυσμένα και τοξικά απόβλητα[10]. Στην Ελλάδα, πρωτοβουλίες για τη χωρική μελέτη του καρκίνου έχουν αναληφθεί μέχρι σήμερα για όλη την Περιφέρεια Κρήτης (Κέντρο Αναφοράς Καρκίνου Κρήτης)[11], το νομό Δράμας[12] και το νομό Κέρκυρας[13] από τους κατά τόπον ιατρικούς συλλόγους και τη νοσοκομειακή κοινότητα, αναδεικνύοντας μεγάλες ενδοπεριφερειακές και τοπικές διαφοροποιήσεις, στοιχείο δηλωτικό της  ανάγκης διερεύνησης περιβαλλοντικών παραγόντων και οχλουσών δραστηριοτήτων.
Στη χώρα μας, η επιλογή για θεσμική αναβάθμιση της χαρτογράφησης και παρακολούθησης των νεοπλασιών μέσω της ίδρυσης Εθνικού Ινστιτούτου Νεοπλασιών (ν.4600/2019)[14] παρέχει μια ελπιδοφόρο προοπτική, ωστόσο η μέχρι σήμερα μη διενέργεια επιδημιολογικών ερευνών σε συγκεκριμένες – υψηλής περιβαλλοντικής προτεραιότητας περιοχές της χώρας, όπως η Δυτική Αττική (βλ. Παράρτημα)- ενδεχομένως αφήνει χώρο για τη συνέχιση πρακτικών (πχ., χρήση ρυπασμένων χώρων, εγκατάσταση νέων οχλουσών δραστηριοτήτων) εξαιρετικά επιβλαβών για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Δεδομένης της ιδιαιτερότητας της Δυτικής Αττικής (οικολογικό αποτύπωμα, συγκέντρωση οχλουσών χρήσεων, νεανικό δημογραφικό προφίλ), επείγει η συγκρότηση ενός τοπικού κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο και τη στήριξη των κατοίκων καθώς και η ανάληψη συντονισμένης δημόσιας δράσης για την περιβαλλοντικά και υγειονομικά κατάλληλη διαχείριση των ρυπασμένων χώρων.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Τα δεδομένα θανάτων ανά αιτία θανάτου και ανά Περιφερειακή Ενότητα έχουν αντληθεί από την ΕΛΣΤΑΤ, κατόπιν επίσημου αιτήματος πρόσβασης στα εν λόγω στοιχεία. Τονίζουμε ότι καθόλη την περίοδο 1999-2016, η Δυτική Αττική είτε διοικητικά ως Νομαρχιακή Αυτοδιοίκησης Δυτικής Αττικής (1999-2010) είτε ως Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής (2010-), περιλαμβάνει ακριβώς της ίδια εδαφική περιφέρεια. Η επεξεργασία των στοιχείων και η δημιουργία γραφημάτων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση υπολογιστικού φύλλου xls. Για την προτυποποίηση του δείκτη θνησιμότητας από νεοπλασίες, χρησιμοποιείται το επιδημιολογικό προφίλ θανόντων από νεοπλασίες στο σύνολο της χώρας το 2016 (http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SPO12/-). Για τη χαρτογραφική αποτύπωση των δεδομένων ανά Περιφερειακή Ενότητα της χώρας, χρησιμοποιήθηκε η εφαρμογή «Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων» των ΕΚΚΕ/ΕΛΣΤΑΤ: https://panorama.statistics.gr. Η συσχέτιση περιβαλλοντικών παραγόντων και επιδημιολογίας των νεοπλασιών αναφέρεται στις εκδόσεις του διεθνούς ερευνητικού κέντρου για τον καρκίνο του ΟΗΕ (https://www.iarc.fr) και σε επιστημονικές ιατρικές εκδόσεις (http://www.onco.gr/eepoe-oncology-book.html).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Η Δυτική Αττική στις ετήσιες εκθέσεις του Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος
http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=396&language=el-GR 
Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2017
Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2016
   …………………………….
Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2015
 Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2014
 Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2013
Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2010-2011
Πηγή: Ετήσια Έκθεση Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος 2009
Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ 2004-2007
[1] https://www.insider.gr/apopseis/vlogs/74150/dytiki-attiki-i-statistiki-toy-thanatoy-fonazei-gia-amesa-metra & http://doxthi.gr/56683/56683.
[2] https://www.edsna.gr/index.php/%CE%B5%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7/%CE%B4%CE%B5%CE%BB%CF%84%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%B4%CF%83%CE%BD%CE%B1/271-%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%84%CE%BF%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B2%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%87%CF%85%CF%84%CE%B1-%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%AE%CF%82.html (29.3.2018).
[3] https://www.edsna.gr/index.php/89-home/top-posts/182-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B1.html.
[4] https://www.efsyn.gr/ellada/periballon/145181_bombes-aeros-edafoys-ypedafoys-ston-hyta-fylis.
[5] Βλ. για ιδιαίτερη αρνητική θέση συνολικά της Αττικής στη θνησιμότητα από καρκίνο, http://journal-ene.gr/wp-content/uploads/2011/07/TOMOS4_TEFXOS2-dragged8.pdf. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές ενδοπεριφερειακές ανισότητες που δεν έχουν ερευνηθεί.
[6] Βλ. σχετικά με προτυποποίηση, Γαλάνης, Π., Σπάρος, Λ. (2007), Προτυποποίηση, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 24 (5), 471-486.
[7] ΕΜΠ (2010), Ανάλυση της φέρουσας ικανότητας της Δυτικής Αττικής ως προς την υποδοχή βιομηχανικών δραστηριοτήτων, Τελική έκθεση ερευνητικού προγράμματος, ΕΜΠ: Αθήνα.
[8] ΕΚΠΑΑ (2018), Ελλάδα- Έκθεση  κατάστασης περιβάλλοντος 2018 http://ekpaa.ypeka.gr/181019_Book-YPEKA_LOW.pdf.
[9] https://www.iarc.fr.
[10] https://www.researchgate.net/publication/6679247_Cancer_Mortality_in_an_Area_of_Campania_Italy_Characterized_by_Multiple_Toxic_Dumping_Sites , https://www.scielosp.org/article/ssm/content/raw/?resource_ssm_path=/media/assets/aiss/v47n2/v47n2a10.pdf & https://www.researchgate.net/publication/8331200_Italian_Triangle_of_death_linked_to_waste_crisis.
[11] http://agonaskritis.gr/%CE%B9%CF%83%CF%87%CF%85%CF%81%CE%AE-%CF%83%CF%85%CF%83%CF%87%CE%AD%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%B4%CF%8D%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%84%CE%BF & Σηφάκη-Πιστόλλα, Δήμητρα (2017), Χωρο-χρονική επιδημιολογική μελέτη του καρκίνου πνεύμονα στην Κρήτη 2000-2013, Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
[12] http://www.isdramas.gr/news/285.
[13] https://www.isk.gr/epidhmiologikh-meleth-iatrikoy-syllogoy-kerkyras.
[14] http://www.et.gr/idocs-nph/pdfimageSummaryviewer.html?args=sppFfdN7IQP5_cc–m0e1x4TXj0cdL66ZGjmiIExjS-8rzSZFxgk-XLICQIaWE9-kAYi3ORfmaos-1oqolmqi3kxcPQvNBMtY9T3IvMHxXpABIQE1JCW9FiNMrQQT-Ek_FKlm_8xYowQ0WnayV7XUhEFXDINGzLSfpKNRZTEJ-zs_02tnv5juQ & https://keelpno.gr/ethniko-archeio-neoplasion-ean.

ΠΗΓΗ:  https://westatticatoday.gr/dytiki-attiki-oi-thanatoi-apo-neoplasies-1999-2016/?fbclid=IwAR00MlliQ1w-lqizBuVnIGkyBY1fxlVBgyx9JrA32ylvrQwSMKiaNvvFg58